Class dəyişənləri

Class dəyişənləri nədir?

Class dəyişənləri, class-ın aid olduğu bütün instance-lar üzrə işlədilə bilən dəyişənlərə deyilir.

İnstance dəyişənləri hər instance üçün müxtəlif idi. Ancaq Class dəyişənləri hər instance üçün eynidir.

Gəlin belə təsəvvür edək ki, şirkət hər il öz işçilərinin maaşını 12 faiz artırır. Biz bunu kod olaraq ifadə etmək üçün aşağıdaki kimi kod yaza bilərik:

class Employee:

    raise_amount = 1.12
    
    def __init__(self, first, last, pay):
        self.first = first
        self.last = last
        self.pay = pay
        self.email = first + '.' + last + '@email.com'
        
    def fullname(self):
        return '{} {}'.format(self.first, self.last)
        
    def apply_raise(self):
        self.pay = int(self.pay * raise_amount)
        
emp_1 = Employee('Mammad', 'Mammadov', 50000)
emp_2 = Employee('Mammad2', 'Mammadov2', 60000)


print(emp_1.pay)
emp_1.apply_raise()
print(emp_1.pay)

Əvvəlki bölmədə yazdığım koda, 3-cü, 14-15-ci sətirləri əlavə etdim. Riyazi baxımdan bir dəyəri 12 faiz artırmağın yolu həmin dəyəri 1.12-yə vurmaqdır. Həmin dəyərin bizə axırda int dəyərində geri dönməsi üçün bütün hesablamanı int() içinə aldım. Real mühitdə belə etməyin. Bu pis nəticələrə yol aça bilər.

Ancaq maraqlısı budur ki, yuxarıdaki kodu çalışdırdıqda python xəta verir:

NameError: name 'raise_amount' is not defined.

Bu xəta ona görə çıxır ki, class dəyişənini çağırmaq istədiyimizdə, həmin dəyişəni ya classın ya da instance-ın içindən çağırmalıyıq.

15-ci sətirdə olduğu kimi apply_raise method-un içində raise_amount dəyişənini görmədiyi üçün, onu Employee.raise_amount (vəya self.raise_amount) olaraq dəyişdirmək lazımdır.

class Employee:

    raise_amount = 1.12
    
    def __init__(self, first, last, pay):
        self.first = first
        self.last = last
        self.pay = pay
        self.email = first + '.' + last + '@email.com'
        
    def fullname(self):
        return '{} {}'.format(self.first, self.last)
        
    def apply_raise(self):
        self.pay = int(self.pay * raise_amount)
        
emp_1 = Employee('Mammad', 'Mammadov', 50000)
emp_2 = Employee('Mammad2', 'Mammadov2', 60000)

print(Employee.raise_amount)    # 1.12
print(emp_1.raise_amount)  # 1.12
print(emp_2.raise_amount)  # 1.12

emp_1 instance-ının özünün raise_amount adında attributu yoxdur. Ancaq self vasitəsi ilə o hansı class-a aid olduğunu bilir. Buna görə də özünün aid olduğu class-ın içindəki attributları axtarmağa başlıyır və raise_amount-nin 1.12yə bərabər olduğunu görür.

Sizi maraqlı bir halla tanış etmək istəyirəm. Əgər siz emp_1.raise_amount = 1.15 desəniz, məntiqi olaraq emp_1-in aid olduğu class atributunun (yəni Employee.raise_amount-nin da dəyişməsini gözləyərdiniz elə deyil?

Ancaq python3 belə işləmir. Əgər siz emp_1.raise_amount -ni 1.15 etsəniz, bu zaman python özü emp_1 instance-ında raise_amount adında əvvəl mövcud olmayan attribute yaradır.

class Employee:

    raise_amount = 1.12
    
     def __init__(self, first, last, pay):
        self.first = first
        self.last = last
        self.pay = pay
        self.email = first + '.' + last + '@email.com'
        
    def fullname(self):
        return '{} {}'.format(self.first, self.last)
        
    def apply_raise(self):
        self.pay = int(self.pay * raise_amount)
        
emp_1 = Employee('Mammad', 'Mammadov', 50000)
emp_2 = Employee('Mammad2', 'Mammadov2', 60000)


print(emp_1.__dict__)
# {'first': 'Mammad', 'last': 'Mammad', 'pay': 50000}
emp_1.raise_amount = 1.15

print(Employee.raise_amount)    # 1.12
print(emp_1.raise_amount)  # 1.15
print(emp_2.raise_amount)  # 1.12

print(emp_1.__dict__) 
# {'raise_amount': 1.15, 'first': 'Mammad', 'last': 'Mammadov', 'pay': 50000}

Nümunədən də gördüyünüz kimi, əvvəl emp_1-in namespace-ində raise_amount yox idi. Ancaq sonradan yarandı.